tu jesteś:    Strona główna

Folklor / Pamiątki
Jedną z największych atrakcji Zakopanego i regionu Podhala jest autentyczny i żywy folklor góralski, kultywowany na co dzień w wielu tutejszych rodzinach. Powstał on w wyniku syntezy ludowej kultury polskiej z elementami słowackimi, madziarskimi i bałkańskimi. Jest ponadto spokrewniony z kulturą wszystkich krain karpackich. Najlepiej zachowała się gwara góralska (w samym Zakopanem dość zniekształcona) - specyficzny dialekt języka polskiego, w którym pozostało wiele archaizmów staropolskich z licznymi naleciałościami słowackimi i bałkańskimi. Charakteryzuje się ona m.in. tzw. mazurzeniem (cz, sz, ż, ch wymawiane jako c, s, z, k, zaś rz jako ż), akcentowaniem pierwszej sylaby i proklityków, ścieśnioną wymową o i a, rozróżnianiem w wymowie h i ch oraz wieloma archaizmami leksykalnymi.

Na kształt obrzędowości góralskiej w znacznym stopniu wpłynęła specyfika geograficzna i gospodarcza (izolacja kulturowa, przewaga hodowli nad rolnictwem). Życie w ciężkim klimacie i warunkach górskich implikowało kult siły fizycznej i sprytu, przy jednoczesnym mocnym przywiązaniu do własnej ziemi i widocznej ksenofobii. Wiele obyczajów powstało w związku z migracyjnym pasterstwem tatrzańskim, będącym pochodną wpływów XIV - XV-wiecznej kultury wołoskiej. Do dziś owce wypasane są przez podhalańskich górali zarówno w Tatrach, jak i w innych regionach górskich.

Strój górali jest podobny do tego, jaki obowiązuje w całych Karpatach. Mężczyźni noszą obcisłe, zazwyczaj jasne spodnie, haftowane kolorowo w okolicy bioder i kostek oraz białe, płócienne koszule zapinane pod szyją spinkami. Na to zakładają skórzane serdaki lub białe cuchy, obszywane kolorową lamówką. Używane są także cuchy brązowe oraz od XIX w. czarne kurtki, wywodzące się z mundurów austriackich. Na głowie - płytki kapelusz z okrągłym rondem, o główce otoczonej paskiem z naszytymi muszelkami, na nogach kierpce - skórzane buty, wiązane wokół łydek rzemieniami. Strój kobiecy niegdyś był mniej ozdobny – suknię szyto w jednolitych kolorach: szarym lub granatowym, na nią zakładano biały "rańtuch" (fartuszek). Góralki nosiły jasne bluzki, skromnie haftowane serdaki, jednokolorową chustę na głowie i kierpce. W końcu XIX w. pod wpływem mody, strój kobiecy upodobnił się do krakowskiego: wprowadzono kolorową spódnicę w kwiaty, podobnie jak chusta, szytą przeważnie z "tybetu", gorset wyszywany cekinami, kierpce zostały zastąpione sklepowymi butami. W Zakopanem strój góralski noszony jest zwykle przez osoby starsze przy okazjach świąt kościelnych i uroczystości rodzinnych, a także na występach zespołów regionalnych.

Pod wpływem kontaktów z góralami zza Tatr, znacznej madziaryzacji uległa w ciągu ostatnich 100 lat muzyka i taniec góralski. Ten ostatni, ukształtowany na halach pasterskich i w ciasnych izbach góralskich, kultywowany jest obecnie w dużym stopniu dzięki działalności zespołów regionalnych. Często, na uroczystościach rodzinnych, starsi w jednej izbie tańczą tradycyjne tańce góralskie, a w drugiej młodzież bawi się po swojemu, w rytmach dyskotekowych. Tańcem wyłącznie męskim jest "zbójnicki", mający charakter tańca wojennego. Różne odmiany "drobnego" i "krzesanego" są tańczone parami. Tradycyjnie taniec był popisem jednej pary, otoczonej kręgiem widzów. Obecnie częściej tańczy kilka par, a do reguły należy wprowadzanie rytmów niegóralskich - czardasza, polki, nawet walczyka. W tradycyjnej muzyce góralskiej słychać instrumenty smyczkowe: I skrzypce (prym), czasem w podwójnej obsadzie, grają melodię prowadzącą, II skrzypce (sekund) i basy (rodzaj małej wiolonczeli) akompaniują. Obecnie w zespołach regionalnych częściej widać składy zwiększone. Instrumentami solowymi są także gęśle (rodzaj ludowych skrzypiec), dudy, piszczałki i trombity. Niegdyś popularne, w XIX w. prawie zanikły, obecnie stanowią ozdobę występów estradowych.

Kompromisem między tradycją a nowoczesnością jest działalność zespołów grających muzykę góralską w rytmie disco-polo. Coraz większą popularnością cieszy się łączenie nut podhalańskich z muzyką regge, jazzem i rockiem.

Występy zespołów i kapel regionalnych odbywają się w sali Tatrzańskiego Ośrodka Swojszczyzny, w karczmach regionalnych, a także niektórych pensjonatach i domach wczasowych.

« POWRÓT




Odkryj Białkę   |   Noclegi   |   Kuchnia   |   Lato   |   Zima   |  
© MATinternet s.c. - ZAKOPANE :: Powered by AntCms